Ηλικιακή Εκφύλιση Ωχράς Κηλίδας - ΗΕΩ
Η Ωχρά Κηλίδα
Η ωχρά κηλίδα είναι μια πολύ μικρή περιοχή στο οπίσθιο τμήμα το ματιού. Χρησιμοποιούμε την περιοχή αυτή ώστε να δούμε λεπτομέρειες, να διακρίνουμε τα χρώματα καθώς και αντικείμενα ακριβώς μπροστά από εμάς.
Όταν το φως εισέρχεται στο μάτι μας, εστιάζεται πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα (το πίσω μέρος του ματιού). Ο αμφιβληστροειδής αποτελείται από πολλά στρώματα κυττάρων. Ένα από τα στρώματα ονομάζεται στιβάδα των φωτοϋποδοχέων. Οι φωτοϋποδοχείς είναι κύτταρα ευαίσθητα στο φως.
Η ωχρά κηλίδα έχει το μέγεθος κεφαλής καρφίτσας και περιέχει μερικά εκατομμύρια εξειδικευμένα κύτταρα φωτοϋποδοχέων, τα κωνία. Τα κωνία είναι υπεύθυνα για την έγχρωμη όραση μας καθώς και στην ικανότητα του ματιού να βλέπει λεπτομέρειες.
Οι περιοχές του αμφιβληστροειδούς εκτός της κεντρικής περιοχής, περιέχουν κυρίως ένα διαφορετικό τύπο φωτοϋποδοχέων, τα ραβδία. Τα κύτταρα αυτά είναι υπεύθυνα για την όρασή μας σε χαμηλό φωτισμό, καθώς και για την περιφερική μας όραση.
Στην περίπτωση ασθενών με ΗΕΩ, η περιοχή της ωχράς κηλίδας (που περιέχει πολλά κωνία) νοσεί και για αυτό το λόγο η λεπτομερής και έγχρωμη όραση επηρεάζονται σημαντικά.
Ηλικιακή Εκφύλιση Ωχράς Κηλίδας (ΗΕΩ)
Η Ηλικιακή Εκφύλιση Ωχράς Κηλίδας (ΗΕΩ) είναι μια πολύ συνηθισμένη πάθηση, στην οποία εμφανίζονται βλάβες σε μια μικρή περιοχή του πίσω μέρους του ματιού, την ωχρά κηλίδα.
Η Ηλικιακή Εκφύλιση Ωχράς Κηλίδας επηρεάζει την κεντρική όραση, δηλαδή όταν προσπαθούμε να εστιάσουμε σε κάτι, να διαβάσουμε, να δούμε τηλεόραση κ.α.
Αιτίες Ηλικιακής Εκφύλισης Ωχράς Κηλίδας
- Ηλικία: Πρωτοεμφανίζεται συνήθως σε ηλικίες 50 – 60 ετών. Μπορεί να εμφανιστεί όμως και σε νεώτερες ηλικίες.
- Φύλο: Περισσότερες γυναίκες εμφανίζουν ΗΕΩ συγκριτικά με τους άνδρες.
- Γονίδια: Έχουν εντοπιστεί γονίδια, τα οποία έχουν ενοχοποιηθεί ότι προκαλούν ΗΕΩ.
- Κάπνισμα: Η πάθηση σχετίζεται ισχυρά με το κάπνισμα. Κλινικές μελέτες έδειξαν ότι διακοπή του καπνίσματος μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης ΗΕΩ.
- Έκθεση στο ηλιακό φως: Ορισμένες κλινικές μελέτες υποστηρίζουν ότι χρόνια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία (και κυρίως σε υπεριώδη ακτινοβολία) αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ΗΕΩ. Χρήση γυαλιών ηλίου που απορροφούν τις υπεριώδης ακτινοβολίες, μπορεί να αποτρέψει σημαντικά τον κίνδυνο αυτό.
- Διατροφικές συνήθειες: Ερευνητές μελέτησαν το ρόλο των διατροφικών συνηθειών και τον κίνδυνο εμφάνισης ΗΕΩ. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει σαφής απάντηση για το αν η διατροφή σχετίζεται με την εμφάνιση ΗΕΩ, αλλά υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα ότι βιταμίνες A, C, E και ο ψευδάργυρος μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου σε ασθενείς με ΗΕΩ.
Συμπτώματα Ηλικιακής Εκφύλισης Ωχράς Κηλίδας
Τα συμπτώματα ποικίλουν σε είδος και ένταση από άτομο σε άτομο. Συνήθως οι ασθενείς με ΗΕΩ σε αρχικό στάδιο της νόσου παραπονιούνται για τα εξής συμπτώματα:
- Μείωση της ικανότητας να δουν λεπτομέρειες.
- Δυσκολίες να διαβάσουν μικρά γράμματα, παρόλο που χρησιμοποιούν τα γυαλιά τους.
- Οι ευθείες γραμμές μπορεί να εμφανίζονται παραμορφωμένες.
- Μερικές φορές μπορεί να υπάρχει ευαισθησία στο έντονο φως ή ότι βλέπουν «φωτάκια» ή σχήματα που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα.
Τύποι Ηλικιακής Εκφύλισης Ωχράς Κηλίδας
Υπάρχουν αδρά δύο τύποι ΗΕΩ, η ΗΕΩ Ξηρού Τύπου και η ΗΕΩ Υγρού Τύπου.
Ξηρού Τύπου ΗΕΩ: Είναι η συχνότερη μορφή ΗΕΩ. Συνήθως εξελίσσεται αργά και προκαλεί σταδιακές αλλαγές στην κεντρική όραση. Συνήθως απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα (ίσως χρόνια), έως ότου καταλήξει σε τελικό στάδιο. Με την πάροδο του χρόνου η διαταραχή στην κεντρική όραση μεγαλώνει και επηρεάζει και τα δύο μάτια (μπορεί βέβαια σε διαφορετικό βαθμό). Η ξηρού τύπου ΗΕΩ δεν επηρεάζει το οπτικό πεδίο και δεν οδηγεί σε ολική τύφλωση.
Υγρού Τύπου ΗΕΩ: Περίπου 10-15% των ασθενών με ΗΕΩ θα εμφανίσουν υγρού τύπου ΗΕΩ. Τα κύτταρα στην περιοχή της ωχράς δεν «δουλεύουν» σωστά και ο οργανισμός μας προσπαθεί να λύσει το πρόβλημα δημιουργώντας αιμοφόρα αγγεία, Δυστυχώς όμως τα αγγεία αυτά, που τα ονομάζουμε νεοαγγεία, όχι μόνο δεν δίνουν λύση στο πρόβλημα, αλλά και προκαλούν σημαντικές βλάβες στην ωχρά κηλίδα, όπως αιμορραγίες και οίδημα.
Τα νεοαγγεία, οι αιμορραγία και το υγρό (οίδημα) στην περιοχή της ωχράς προκαλούν τελικά τη δημιουργία ουλής και συνεπώς μόνιμη πτώση της όρασης.
Η υγρού τύπου ΗΕΩ μπορεί να εξελιχθεί ταχύτατα, προκαλώντας δραματική πτώση της όρασης σε σύντομο χρονικό διάστημα. Υπάρχει διαθέσιμη θεραπεία για την υγρού τύπου ΗΕΩ. Στόχος είναι να αντιμετωπιστούν τα νεοαγγεία και οι επιπλοκές τους. Σημαντικό είναι η θεραπεία να αρχίσει έγκαιρα, προτού τα νεοαγγεία, η αιμορραγία ή το οίδημα προκαλέσουν μη αναστρέψιμες βλάβες στην ωχρά κηλίδα.
Η ΗΕΩ είναι μια πάθηση που εμφανίζεται και στα δύο μάτια. Το στάδιο όμως και ο τύπος της πάθησης μπορεί να είναι διαφορετικός στα δύο μάτια π.χ. μπορεί ο ασθενής να έχει υγρού τύπου ΗΕΩ στο δεξιό οφθαλμό, αλλά ξηρού τύπου ΗΕΩ στον αριστερό οφθαλμό.
Οφθαλμολογική Εξέταση και Βυθοσκόπηση
Σημαντικό βήμα στην οφθαλμολογικό έλεγχο είναι η εξέταση της οπτικής οξύτητας, η οποία πρέπει να γίνει μετά από διαθλαστικό έλεγχο, δηλαδή να εντοπιστεί εάν χρειάζονται ή όχι γυαλία για την μακρινή όραση. Με αυτόν τον τρόπο να εκτιμηθεί η καλύτερη δυνατή οπτική οξύτητα. Στη συνέχεια θα γίνει βιομικροσκοπικός έλεγχος του πρόσθιου τμήματος του ματιού και στη συνέχεια μετά από μυδρίαση (φαρμακευτική πρόκληση με σταγόνες διαστολή της κόρης του ματιού) βυθοσκόπηση. Στη βυθοσκόπηση θα εντοπίσει ο οφθαλμίατρος πιθανές βλάβες στην περιοχή της ωχράς καθώς και τον τύπο αυτών.
Τομογραφία Οπτικής Συνοχής (OCT) και Φλουοροαγγειογραφία
Στις περισσότερες περιπτώσεις ασθενών με ΗΕΩ απαιτείται λεπτομερής απεικονιστική εξέταση της ωχράς κηλίδας με τη χρήση Τομογραφίας Οπτικής Συνοχής (OCT). Είναι μια απεικονιστική μη επεμβατική διαγνωστική εξέταση, η οποία μας επιτρέπει να λάβουμε τομές-εικόνες της περιοχής του αμφιβληστροειδούς που επιθυμούμε και συνεπώς και της ωχράς κηλίδας. Μπορούμε με την μέθοδο αυτή να απεικονίσουμε όλες της δομές (στοιβάδες) της ωχράς κηλίδας και να εντοπίσουμε βλάβες (όπως την παρουσία υγρού-οιδήματος, αιμορραγίας κα) ακόμη και σε πολύ πρώιμο στάδιο. Η εξέταση είναι πολύ απλή, ανώδυνη και διαρκεί μερικά δευτερόλεπτα.
Η φλουοροαγγειογραφία από την άλλη πλευρά είναι μια επεμβατική μέθοδος, η οποία όμως δίνει πολύ σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την υγεία των αγγείων του αμφιβληστροειδούς και την παρουσία παθολογικών αγγείων και δομών τόσο στην περιοχή της ωχράς κηλίδας όσο και της περιφέρειας. Για την εκτέλεση της εξέτασης αυτής ενίεται στη φλέβα του ασθενή μια κίτρινη χρωστική, που ονομάζεται φλουορεσκεΐνη. Η χρωστική αυτή βάφει το δέρμα και τα ούρα κίτρινα, επιτρέπει όμως με τη βοήθεια μιας οφθαλμολογικής κάμερας να απεικονιστούν με λεπτομέρεια τα αγγεία του αμφιβληστροειδούς.
Θεραπεία της ΗΕΩ Υγρού Τύπου
Στόχος της θεραπείας είναι η καταστροφή των παθολογικών αγγείων που αναπτύσσονται στην περιοχή της ωχράς κηλίδας και προκαλούν αιμορραγίες, συλλογή υγρού και ουλοποίηση της περιοχής. Τα φάρμακα εκλογής για την περίπτωση ανήκουν στην κατηγορία των αναστολέων των αγγειογενετικών παραγόντων (anti-VEGF ονομάζονται στην αγγλική γλώσσα). Υπάρχουν δύο εμπορικά διαθέσιμα φάρμακα της κατηγορίας αυτής που χρησιμοποιούνται για τις οφθαλμολογικές παθήσεις (EYLEA και LUCENTIS).
Τα φάρμακα αυτά ενίονται στον πάσχοντα οφθαλμό. Η όλη διαδικασία γίνεται σε περιβάλλον ασηψίας για την πρόληψη μόλυνσης και γίνεται υπό τοπική αναισθησία με μορφή σταγόνων. Η όλη διαδικασία κρατά μερικά λεπτά. Συνήθως απαιτούνται περισσότερες από μία ενέσεις, που επαναλαμβάνονται κάθε μήνα. Η συχνότητά τους εξαρτάται από την πάθηση του ασθενούς, αλλά και από το θεραπευτικό πρωτόκολλο που ακολουθεί κάθε οφθαλμίατρος. Το ποσοστό επιτυχίας της θεραπείας είναι υψηλό, με αποτέλεσμα η περισσότεροι ασθενείς να διατηρούν καλή όραση. Μάλιστα 25-30% των ασθενών που λαμβάνουν τη θεραπεία έχουν και βελτίωση στην όρασή τους.
Θεραπεία της ΗΕΩ Ξηρού Τύπου
Δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία μέχρι στιγμής για την ΗΕΩ ξηρού τύπου. Υπάρχουν, όμως, ερευνητικά δεδομένα ότι υψηλές δόσεις βιταμινών Α, Β, C, Ε και ιχνοστοιχεία ψευδαργύρου και χαλκού μπορούν και αναστέλλουν την εξέλιξη της πάθησης. Σκευάσματα που περιέχουν τις ουσίες αυτές υπάρχουν διαθέσιμα στα φαρμακεία.
Επιπρόσθετα, μία δίαιτα πλούσια σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά σε συνδυασμό με διακοπή του καπνίσματος, βοηθά σημαντικά στη διατήρηση της καλής υγείας των κυττάρων της ωχράς κηλίδας.
